Een warmtepomp aansturen met een dynamisch energiecontract (van Zonneplan)

Dynamische energieprijzen openen nieuwe mogelijkheden voor huishoudens met een warmtepomp. In dit artikel lees je hoe je een warmtepomp optimaal kunt laten werken in combinatie met een dynamisch energiecontract (van Zonneplan).

Bij een dynamisch energiecontract zoals dat van Zonneplan verandert de stroomprijs elk uur. Dit betekent dat je elektriciteitstarief elk uur kan schommelen op basis van vraag en aanbod op de energiemarkt​.

Op momenten dat er veel aanbod is van duurzame energie – bijvoorbeeld op winderige dagen of wanneer de zon fel schijnt midden op de dag – dalen de prijzen. Omgekeerd, als de vraag hoog is en er weinig groene stroom voorhanden is (waardoor gas- en kolencentrales moeten bijspringen), stijgt de prijs​. Zonneplan geeft haar klanten hiermee direct toegang tot marktprijzen: je betaalt de inkoopprijs per kWh plus een kleine opslag (€0,02/kWh incl. btw) en belastingen, in plaats van een vast tarief. Dit betekent dat goedkope uren meteen voordelig zijn voor jou.

Ter illustratie: op een dag in het voorjaar kan de stroomprijs in de goedkoopste uren rond het middaguur bijna nul zijn (bij uitzonderlijk veel zon en wind) terwijl tijdens piekuren in de avond de prijs bijvoorbeeld € 0,30 per kWh kan bedragen​. Gemiddeld lag de stroomprijs voor consumenten in Nederland in maart 2025 rond de €0,28 per kWh​. Zonneplan-klanten met een dynamisch contract betaalden gemiddeld vergelijkbare of iets lagere tarieven, en wie actief stuurt op verbruik in de goedkoopste uren kan nog lagere gemiddelde tarieven realiseren​.

Hoe kun je een warmtepomp slim laten inspelen op die wisselende uurprijzen? Het idee is om de warmtepomp zoveel mogelijk te laten draaien (verwarmen) tijdens goedkope uren en het verbruik te beperken of uit te stellen tijdens dure uren. Concreet kun je dit op meerdere manieren aanpakken.

• Slimme thermostaat of warmtepomp-controller: er zijn thermostaten en regelsystemen die dynamische energietarieven kunnen volgen en de warmtepomp daarop aansturen. Een voorbeeld is de Tado° warmtepomp-optimizer. Dit is een kastje dat je op de warmtepomp aansluit en dat via de Tado-app je verwarmingssysteem aanstuurt op basis van de uurprijs​. De software schakelt de warmtepomp automatisch in op gunstige tijden (en eventueel even uit op dure momenten), of verwarmt het buffervat voor warm water extra bij wanneer de stroomprijs het laagst is​. Dergelijke slimme thermostaten houden uiteraard rekening met je comforttemperatuur – ze zorgen dat het op de gewenste tijd warm is in huis, maar verschuiven waar mogelijk de draaitijd van de pomp naar voordelige periodes. Let op dat voor geavanceerde functies zoals Tado Balance (het dynamische sturingsabonnement van Tado) vaak een abonnementskosten gelden (bij Tado ca. €50 per jaar na het eerste jaar) en een initiële investering voor de hardware​. Desondanks kan zo’n slimme aansturing zichzelf terugverdienen door de besparing die hij oplevert.
• Gebruik van warmtepomp-timer of eigen app: veel moderne warmtepompen hebben zelf ook instelbare timers en slimme regelingen. Via de app of het bedieningspaneel van je warmtepomp kun je vaak tijdschema’s instellen voor verwarming en voor warm tapwater. Je zou bijvoorbeeld kunnen instellen dat de warmtepomp ’s ochtends vroeg en rond het middaguur iets harder mag verwarmen (om alvast warmte “op te slaan” in je vloerverwarming of boiler) en dat hij in de avond juist wat rustiger draait als de prijzen hoog zijn. Sommige modellen hebben zelfs een speciale smart grid modus. Zo heeft warmtepompfabrikant NIBE een dynamische modus ingebouwd, waarmee de pomp prijsprikkels van het elektriciteitsnet kan volgen​. Dit toont aan dat fabrikanten inspelen op vraaggestuurd verwarmen. Door je thermostaat tijdelijk een graadje hoger te zetten tijdens goedkope uren kun je in een goed geïsoleerd huis ook warmte “bufferen” voor later op de dag. De woning fungeert dan als een warmteaccu: tijdens dure uren kan de warmtepomp even pauzeren terwijl de temperatuur comfortabel blijft.
• Domotica en slimme stekkers: heb je al een smarthome-systeem of P1-energiemeter in huis, dan kun je hiermee eveneens je warmtepomp of verwarming sturen. Via diensten als Home Assistant kun je bijvoorbeeld automatische acties instellen op basis van de uurprijs. Een praktisch voorbeeld is gegeven door een gebruiker: hij stuurde zijn elektrische boiler aan met een slimme stekker die zo geprogrammeerd was dat deze alleen inschakelt tijdens de goedkoopste uren van de dag​. In het geval van een volledige warmtepomp is het iets complexer – je gaat de pomp zelf niet letterlijk aan- en uitpluggen vanwege de warmtevraag – maar je zou via domotica wél de thermostaatsetpoint of een “vraag” contact kunnen laten sturen.

Comfort blijft natuurlijk belangrijk. Bij het sturen van je warmtepomp op uurprijzen moet je altijd zorgen dat je huis aangenaam warm blijft. In de praktijk is dit goed te doen: een geïsoleerde woning koelt niet zo snel af, waardoor de warmtepomp best een paar uur kan pauzeren zonder merkbaar comfortverlies. ’s Nachts iets koeler laten worden en tegen de ochtend goedkoop bijwarmen, of in de middag vooruit verwarmen voor de avond, zijn strategieën die in de praktijk werken. Het is wel van belang dat de isolatie op orde is – zoals bij elke warmtepompinstallatie – zodat je niet onnodig veel moet bijverwarmen op dure momenten​. Ook moet de regeling slim genoeg zijn om te weten wanneer hij wél moet draaien: op een koude winteravond wil je niet in de kou zitten omdat de pomp zou “wachten” op goedkope uren. Gelukkig kunnen de genoemde slimme systemen de prognose van jouw warmtevraag leren en daarop anticiperen​. Zo krijg je het beste van twee werelden: comfort én lage kosten.

Hoeveel kun je nu daadwerkelijk besparen door je warmtepomp op deze manier aan te sturen? Dit hangt natuurlijk af van je stroomverbruik voor verwarming, het tariefverschil tussen dure en goedkope uren, en (als je zonnepanelen hebt) hoeveel van je eigen zonne-energie je kunt gebruiken. We schetsen hieronder twee voorbeeldsituaties: één voor een huishouden zonder zonnepanelen en één met zonnepanelen.

Let op: dit zijn rekenvoorbeelden met aannames ter illustratie – individuele resultaten kunnen variëren. We vermelden onze uitgangspunten (zoals jaarverbruik, COP en tarieven) zodat je ze desgewenst kunt aanpassen aan je eigen situatie.

Huishouden zonder zonnepanelen

Stel een gezin heeft een volledig elektrische warmtepomp voor ruimteverwarming en warm water. Hun woning is redelijk geïsoleerd en voorheen verbruikten ze ~1.200 m³ gas per jaar voor verwarming. Dit komt overeen met ongeveer 12.000 kWh aan warmtebehoefte per jaar. Met een warmtepomp die een gemiddelde COP (prestatiecoëfficiënt) van 3,0 behaalt, betekent dit dat er circa 4.000 kWh stroom per jaar nodig is om in die warmte te voorzien (een COP van 3 wil zeggen dat 1 kWh elektriciteit ~3 kWh warmte oplevert​).

Laten we de energiekosten vergelijken tussen twee scenario’s:

• Scenario A: Vast tarief, bijvoorbeeld €0,30 per kWh (een gangbaar all-in stroomtarief voor 2024-2025).
• Scenario B: Dynamisch tarief van Zonneplan, met slimme sturing. We nemen aan dat door veel verbruik in goedkope uren te plannen, dit huishouden gemiddeld €0,25 per kWh betaalt. Ter referentie: in 2024 was het gemiddelde dynamische tarief ~€0,28​, maar actieve “shifters” kunnen daar iets onder duiken. We houden het op €0,25 als geoptimaliseerd gemiddelde.

Toelichting: In Scenario A zou dit huishouden €1.200 per jaar kwijt zijn aan stroom voor de warmtepomp. In Scenario B, met dynamische prijzen, komt de jaarlijkse electriciteitsrekening voor de warmtepomp uit op ongeveer €1.000. Het verschil is €200 per jaar voordeliger met dynamisch tariferen in dit voorbeeld. Die besparing is behaald doordat het gezin zoveel mogelijk kWh afneemt in uren dat de prijs laag is (bijv. ’s middags en ’s nachts), waardoor hun gemiddelde prijs €0,05 per kWh lager uitvalt dan bij een vast tarief.

Tip: Niet elk jaar zal de besparing exact zo uitvallen – het hangt ook af van de energieprijsontwikkeling. In 2023 waren de verschillen bijvoorbeeld groter: het landelijk gemiddelde stroomtarief was rond €0,43, terwijl dynamische contracten dat jaar gemiddeld €0,29 per kWh kostten​. Tegenwoordig liggen de tarieven lager, maar fluctuaties blijven. Het principe is: hoe groter het verschil tussen piek- en daluren, en hoe beter jij daarop inspeelt, des te meer voordeel je pakt.

Huishouden met zonnepanelen

Heeft jouw huis zonnepanelen, dan wordt het verhaal nog interessanter. Met een dynamisch contract krijg je namelijk voor teruggeleverde stroom de kale uurprijs uitbetaald, in plaats van een vaste (lage) vergoeding. Dit kan gunstig zijn: afhankelijk van het moment van teruglevering kan de opbrengst hoger zijn dan de schamele ~€0,05 per kWh die sommige leveranciers bieden bij een standaardcontract​. Bovendien kun je door slim te sturen twee vliegen in één klap slaan – je gebruikt zoveel mogelijk van je eigen zonnestroom zélf op momenten dat deze stroom ook het goedkoopst is op de markt. Daarmee voorkom je dat je stroom wegstuurt voor een habbekrats en later op de dag dure stroom moet inkopen.

Laten we een voorbeeld nemen van een huishouden met warmtepomp uit de vorige situatie, maar nu met zonnepanelen die jaarlijks circa 3.000 kWh aan elektriciteit opleveren. We veronderstellen dat de opwek vooral overdag in lente/zomer plaatsvindt. In de wintermaanden produceert het systeem minder, maar laten we aannemen dat op jaarbasis 50% van de warmtepomp-stroomverbruik door eigen zonnestroom kan worden gedekt mits goed getimed. In de situatie zonder slimme aansturing zal de warmtepomp ’s winters vooral draaien wanneer er warmtevraag is (vaak in de ochtend en avond) en minder precies op de momenten van zonne-opwek. Daardoor wordt een deel van de zonnestroom niet direct benut voor verwarming, maar teruggeleverd (en ’s avonds wordt dan stroom van het net betrokken voor de warmtepomp). Met slimme aansturing proberen we juist de warmtepomp meer te laten werken op het moment van opwek (bij daglicht).

Concreet maken we de vergelijking tussen twee scenario’s:

• Zonder sturing op uurprijs/zonnestroom: De warmtepomp draait “normaal” volgens behoefte. Stel dat van de 3.000 kWh opgewekte zonnestroom slechts 1.500 kWh direct zelf verbruikt wordt in huis (voor allerlei toepassingen, incl. deels de warmtepomp), en de overige 1.500 kWh terug het net op gaat. De warmtepomp moet zijn resterende stroombehoefte dan volledig uit het net halen, ook tijdens dure uren. We gaan uit van hetzelfde vaste tarief €0,30/kWh voor netstroom. Ter eenvoud nemen we aan dat salderen binnenkort beperkt is, of dat teruggeleverde stroom slechts €0,10/kWh oplevert (dit maakt het voordeel van zelf verbruiken zichtbaar).
• Met dynamisch contract en slimme sturing: De warmtepomp wordt zoveel mogelijk aangestuurd om de eigen zonne-energie te benutten en goedkope uren te pakken. We verwachten dat nu 2.250 kWh van de zonne-energie direct zelf wordt gebruikt (750 kWh meer dan zonder sturing) – bijvoorbeeld door overdag het huis en boiler extra te verwarmen. Slechts 750 kWh gaat terug het net op (op momenten dat de productie de vraag echt overschrijdt). Voor de resterende stroombehoefte van de warmtepomp uit het net betalen we weer een gemiddeld dynamisch tarief van €0,25/kWh, door de slimme timing. Teruglevering krijgt de uurprijs; voor dit voorbeeld nemen we gemiddeld €0,10 voor die 750 kWh.

In bovenstaand voorbeeld zien we dat met zonnepanelen én dynamisch sturen de energiekosten voor de warmtepomp dalen van circa €600 naar €362,50 per jaar, een besparing van ongeveer €237,50 per jaar ten opzichte van de situatie zonder sturing. Deze besparing komt doordat: (1) meer van de zelf opgewekte stroom daadwerkelijk in de warmtepomp gaat (direct verbruikt tegen waarde €0,30 in plaats van teruggeleverd voor €0,10, wat per extra zelf verbruikte kWh €0,20 scheelt), en (2) de ingekochte stroom voor de resterende behoefte goedkoper is door de uurprijzen optimaal te benutten (€0,25 dynamisch gemiddeld in plaats van €0,30).

Opmerking: Zolang de salderingsregeling 100% geldt (volledig mogen wegstrepen van verbruik tegen productie op de jaarafrekening), merk je financieel weinig van wanneer je de zonnestroom verbruikt – elke eigen kWh levert dan in feite dezelfde besparing op als één kWh terugleveren. Echter, de saldering wordt vanaf 2025 stapsgewijs afgebouwd. Het wordt dus steeds belangrijker om zelf opgewekte stroom ook zelf te gebruiken op het moment van opwek. Ons voorbeeld laat dat toekomstplaatje zien: direct verbruik wordt veel waardevoller dan terugleveren. Met een dynamisch contract speel je hier slim op in, omdat je zowel beloond wordt voor timing (lagere uurprijzen) als een redelijke vergoeding krijgt voor wat je alsnog teruglevert​​. Heb je een groot verbruik en relatief weinig opwek (zoals een warmtepomp in de winter), dan is een dynamisch contract sowieso interessant omdat je de tekorten op goedkope momenten kunt inkopen​​. En als je juist meer opwekt dan verbruikt, krijg je bij Zonneplan altijd minimaal de marktprijs voor die extra kilowatturen – geen symbolische 5 cent.

Het dynamisch aansturen van je warmtepomp biedt diverse voordelen:

• Lagere energierekening: Door vooral stroom te verbruiken wanneer de prijs laag is, betaal je minder per kWh. Slimme warmtepompgebruikers weten zo hun gemiddelde stroomtarief te drukken en besparen jaarlijks tientallen tot honderden euro’s (afhankelijk van verbruik en prijsschommelingen). Zoals de voorbeelden toonden, kan dit al gauw enkele honderden euro’s per jaar schelen.
• Maximaal gebruik van goedkope groene stroom: Lage uurprijzen vallen vaak samen met een hoog aanbod aan duurzame energie (zoals wind en zon). Je warmtepomp gebruikt dus meer groene stroom wanneer je stuurt op goedkope uren. Je profiteert niet alleen financieel, maar draagt ook bij aan een duurzamer energiesysteem door vraag en aanbod beter in balans te brengen. Je verbruik “volgt” als het ware de zon en de wind – dit is goed voor het net en voorkomt onnodige inzet van vervuilende centrales.
• Optimale benutting van eigen zonnepanelen: Heb je PV-panelen, dan kun je met dynamische tarieven én slimme sturing zorgen dat je zoveel mogelijk van je eigen opgewekte stroom zelf consumeert op momenten dat deze beschikbaar is. Dit verhoogt je zelfvoorzieningsgraad. Je vermindert de afhankelijkheid van netstroom op dure momenten en haalt meer waarde uit elke kWh die je zonnepanelen produceren (zeker na afbouw van salderen).
• Hoger rendement van de warmtepomp: Een bijkomend technisch voordeel: vaak zijn de goedkope uren midden op de dag ook momenten waarop de buitentemperatuur hoger is. Een warmtepomp werkt efficiënter (hogere COP) bij mildere buitentemperaturen. Door bijvoorbeeld in de namiddag (als het buiten iets warmer is) alvast te verwarmen voor de avond, draait de pomp op een gunstiger moment. Dit kan het totale stroomverbruik verlagen. Je verbruikt dus goedkope stroom én je hebt er minder van nodig dankzij een betere COP – een win-win situatie.
• Voorbereid op de toekomst: Flexibel energieverbruik wordt steeds belangrijker. Energiemarkten bewegen richting dynamische prijzen nu er meer duurzame, weersafhankelijke bronnen zijn. Door nu al je warmtepomp slim aan te sturen, ben je klaar voor die toekomst. Bovendien voorkomen dynamische contracten onaangename verrassingen zoals terugleverboetes of afgebouwde vergoedingen; je krijgt gewoon altijd de eerlijke marktprijs. Bij Zonneplan komt daar sinds 2025 zelfs een zonnebonus bovenop voor teruglevering, als extra beloning voor zonnepaneelbezitters (bovenop de marktvergoeding). Kortom, je bent met deze aanpak klaar voor een energiezuinige toekomst waarin flexibiliteit loont.

Natuurlijk zijn er ook een paar aandachtspunten of mogelijke nadelen om in gedachten te houden:

• Prijsincertentie en risico op dure uren: Dynamische tarieven vragen om actieve betrokkenheid. Als je onverhoopt niet oplet of geen sturing toepast, kun je tijdens piekuren een hoger tarief betalen dan bij een vast contract. Bij strenge kou of een defecte aansturing kan het gebeuren dat je warmtepomp toch op een duur moment veel draait – dan valt de besparing (die je op goedkopere momenten had) deels weg. Je loopt dus iets meer risico op prijspieken. Echter, met een goede app (die je attendeert op hoge prijzen) en een slim regelsysteem is dit beheersbaar. Veel dynamische gebruikers ontvangen bijvoorbeeld notificaties als de prijs erg hoog wordt, zodat ze eventueel kunnen ingrijpen.
• Comfort en thermostaatinstellingen: Als de warmtevraag verkeerd wordt ingeschat, kan sturen op prijzen ten koste gaan van comfort. Bijvoorbeeld: alleen ’s nachts verwarmen omdat het goedkoop is, kan betekenen dat het eind van de dag afkoelt in huis. Gelukkig zijn moderne systemen hierop ingericht – ze leren je huis kennen. Toch vergt het soms wat fine-tuning van de thermostaatprogramma’s en gewenning. Een slecht geïsoleerd huis is minder geschikt om lang zonder bijwarmte te zitten; daar zal de warmtepomp wellicht vaker toch moeten aanspringen (desnoods even tegen een hogere prijs). Dynamisch aansturen werkt het best samen met voldoende isolatie en eventueel een buffervat of vloerverwarming die als warmtebuffer fungeert.
• Complexiteit en investeringen: Hoewel je geen programmeur hoeft te zijn, vraagt het optimaliseren met apps/domotica wat moeite. Een slimme thermostaat of aparte warmtepomp-controller aanschaffen kost geld (en soms abonnementskosten). In ons voorbeeld van Tado was de hardware ~€250 en de jaarlijkse softwaredienst ~€50. Ook zijn niet alle warmtepompen standaard compatibel; je moet goed nagaan of jouw model op afstand gestuurd kan worden of een geschikt protocol heeft. De installatie van zo’n systeem kan voor sommige gebruikers te technisch zijn. De industrie werkt eraan dit eenvoudiger te maken – zo kun je bij nieuwere warmtepompen en thermostaten steeds vaker een dynamisch tariferingprofiel simpel activeren – maar op het moment vergt het soms nog een aanvullende investering in geld en tijd.
• Beperkte integratie van zonnepanelen bij sommige systemen: Op dit moment houden niet alle commerciële sturingssystemen expliciet rekening met jouw eigen zonneproductie. Bijvoorbeeld, de eerste versie van Tado’s warmtepomp-controller optimaliseerde op prijs, maar wist niet of je op dat moment zelf zonnepanelen stroom had. Idealiter zou een slim systeem zowel de energietarieven als jouw PV-opbrengst voorspellen en daar optimaal tussen balanceren. Dit is een ontwikkelpunt: in de toekomst mogen we verwachten dat warmtepompen en energie-hubs nog “slimmer” worden, bijvoorbeeld dat ze je boiler extra opwarmen juist als je zonnestroom over hebt. Voor nu kan het betekenen dat je zelf in de instellingen moet zorgen voor een goede balans, bijvoorbeeld door overdag een iets hogere minimumtemperatuur in te stellen wanneer de zon schijnt.

Samengevat zijn de nadelen dus vooral van organisatorische/technische aard en goed te beheersen. De financiële voordelen en duurzaamheidswinst wegen voor veel huishoudens ruimschoots op tegen deze punten, zeker als je bereid bent in het begin even te experimenteren met de instellingen.