Wie betaalt de energietransitie?

De energietransitie is een noodzaak. Om de opwarming van de aarde te beperken en onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen, moeten we wereldwijd overschakelen naar duurzame energiebronnen. Maar dit kost geld. De grote vraag is: wie betaalt dat? In dit artikel lees je meer over de verschillende partijen die bijdragen aan de financiering van de energietransitie en in welke mate ze dat doen.

Overheden wereldwijd hebben een sleutelrol in het aanjagen en financieren van de energietransitie. Zij stellen subsidies beschikbaar voor duurzame energieprojecten en bieden belastingvoordelen aan burgers en bedrijven die willen verduurzamen. In Nederland doet de overheid dat bijvoorbeeld via de Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie (SDE++), die grote projecten helpt financieren.

Maar wie betaalt uiteindelijk deze steunmaatregelen? Vaak zijn het de burgers en bedrijven zelf. De overheid berekent een deel van de kosten door via belastingen en heffingen, zoals bijvoorbeeld de energiebelasting.

Bedrijven, vooral in de industrie, hebben een grote verantwoordelijkheid in de energietransitie. Ze zijn verantwoordelijk voor een groot deel van de CO₂-uitstoot en moeten daarom stappen zetten richting verduurzaming. Steeds meer bedrijven kiezen voor groene energie en passen hun productieprocessen aan.

Deze veranderingen komen niet alleen vanuit eigen initiatief. Overheden leggen milieubelastingen en CO₂-heffingen op, waardoor bedrijven worden gestimuleerd hun uitstoot te verminderen. Belastingvoordelen en subsidies helpen bedrijven wel om de transitie financieel haalbaarder te maken.

Burgers voelen de kosten van de energietransitie vaak direct in hun portemonnee. Energiekosten stijgen door heffingen zoals de ODE, en verduurzamingsmaatregelen zoals zonnepanelen of warmtepompen vragen om een investering. Gelukkig bieden overheden subsidies aan en zijn er aantrekkelijke leningen om om deze kosten te verlagen.

Daarnaast bespaar je op lange termijn juist geld door te verduurzamen. Met zonnepanelen verlaag je niet alleen je energierekening, maar kun je ook verdienen door stroom terug te leveren aan het net.

Binnen Europa speelt de Europese Unie een belangrijke rol in het ondersteunen van de energietransitie. Via de Europese Green Deal worden grote bedragen vrijgemaakt om de transitie in alle lidstaten te ondersteunen. Deze middelen helpen nationale overheden om de kosten van verduurzaming te dekken en stimuleren grensoverschrijdende projecten, zoals smart grids.

Daarnaast werkt de EU eraan om de energiemarkten beter op elkaar af te stemmen, zodat landen makkelijker duurzame energie kunnen delen. Het verdelen van de kosten is ingewikkeld: landen die meer afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen of meer CO₂ uitstoten, betalen vaak meer. Armere landen krijgen juist meer financiële hulp.

De energietransitie speelt zich niet alleen in Europa af. Grootmachten zoals China en de VS hebben wereldwijd een enorme impact op de energietransitie. China is de grootste investeerder in groene technologie, maar ook de grootste uitstoter van broeikasgassen. De Chinese overheid investeert fors in duurzame energie, maar de economie blijft sterk afhankelijk van steenkool. De kosten worden vooral gedragen door staatsbedrijven, waardoor de burgers minder direct iets merken van de energietransitie.

In de Verenigde Staten zijn de verschillen groter. Sommige staten, zoals Californië, lopen voorop in de transitie, terwijl andere staten nog sterk leunen op fossiele brandstoffen. Zo gebruikt Californië steeds vaker grootschalige batterijparken om overtollige zonne-energie overdag op te slaan en ‘s avonds terug te leveren, wanneer de vraag naar stroom piekt. Dit zorgt ervoor dat er minder gascentrales nodig zijn en de uitstoot daalt.

De federale overheid in de Verenigde Staten heeft grote groene investeringen gestimuleerd door wetgeving zoals de Inflation Reduction Act. Deze wet vormt de grootste investering in het stimuleren van de energietransitie. In de IRA wordt bijna 400 miljard dollar voor verduurzaming uitgetrokken, met het doel om de CO₂ uitstoot met 40% te verminderen voor 2030 ten opzichte van 2005. Het grootste deel van het budget gaat naar duurzame energie (circa 250 miljard dollar), gevolgd door de industrie (circa 50 miljard dollar) en transport/elektrische voertuigen (circa 25 miljard dollar).