Energienet

In 2023 had Nederland een van de meest betrouwbare energienetten van Europa, met een betrouwbaarheidsscore van 99,99%. Maar er is wel een grote uitdaging: het raakt vol omdat het niet is ontworpen voor zoveel zelf-opgewekte stroom. Wat is het energienet, hoe zit het met deze uitdaging, en wat kunnen we eraan doen?

Elektriciteit wordt opgewekt op bijvoorbeeld windparken en zonneparken en moet vervolgens bij de eindgebruikers komen. Dit gaat via hoogspanningsnetten (lange afstanden), middenspanningsnetten (regionale distributie) en laagspanningsnetten (levering aan huishoudens en bedrijven). Deze infrastructuur van onder andere kabels, transformatoren en verdeelstations, kun je een energienet noemen. Het energienet zorgt dus voor transport, distributie en balancering van elektriciteit.

De opkomst van hernieuwbare energiebronnen zoals zon en wind zorgt voor flinke veranderingen binnen het energienet. Waar vroeger vooral elektriciteit vanuit grote centrales werd gedistribueerd, zien we nu steeds meer decentrale opwekking, zoals zonnepanelen op daken van huizen. Dit betekent dat het energienet steeds meer energie moet verwerken, wat het netwerk zwaar belast. Daarnaast brengt de elektrificatie van bijvoorbeeld auto’s en verwarming extra vraag naar capaciteit met zich mee.

Een van de grootste uitdagingen is dat het huidige energienet niet is ontworpen voor deze nieuwe realiteit. Op sommige plekken raakt het vol, wat leidt tot knelpunten en langere wachttijden voor nieuwe aansluitingen. Netbeheerders zijn daarom druk bezig met uitbreidingen en innovaties, zoals slimme netten (smart grids), die vraag en aanbod beter kunnen afstemmen. Toch blijft de snelheid waarmee de energietransitie plaatsvindt een uitdaging voor de capaciteit en flexibiliteit van het netwerk.

Een probleem voor ons energienet is netcongestie: de steeds groter wordende drukte op het verouderde stroomnet. Dit treedt op wanneer de capaciteit van het elektriciteitsnet op bepaalde momenten niet voldoende is om aan de vraag te voldoen. Dit kan leiden tot vertragingen bij het aansluiten van nieuwe klanten, zoals bedrijven die zonnepanelen willen installeren of laadpalen voor elektrische auto’s willen plaatsen. Bij netcongestie is er dus te weinig ruimte op het stroomnet om stroom te vervoeren.

Op sommige plekken in Nederland, zoals Noord-Brabant en Limburg, is netcongestie al een groot probleem. Bedrijven en huishoudens moeten hier langer wachten voordat ze kunnen worden aangesloten op het elektriciteitsnet. Netbeheerders werken hard aan het uitbreiden van de netcapaciteit, maar dit kost tijd en vraagt om grote investeringen.

Om deze problemen aan te pakken, zijn netbeheerders zoals Liander, Enexis en Stedin bezig met grote uitbreidingen van het elektriciteitsnet. Er worden nieuwe hoogspanningslijnen aangelegd, transformatoren worden uitgebreid en er wordt geïnvesteerd in slimme technologieën.

Lees meer over netcongestie, zoals wat voor gevolgen dit kan hebben en wat we hiertegen kunnen doen.

Een belangrijke oplossing voor de druk op het elektriciteitsnet is energieopslag. Thuisbatterijen kunnen bijvoorbeeld zonne-energie opslaan die overdag wordt opgewekt en later gebruiken wanneer de vraag hoog is, zoals ‘s avonds. Dit helpt niet alleen om huishoudens zelfvoorzienender te maken, maar vermindert ook de druk op het elektriciteitsnet tijdens piekuren.

Ook op grotere schaal wordt energieopslag steeds belangrijker. Batterijparken en waterstofopslag kunnen helpen om overtollige energie op te slaan en deze op een later moment weer beschikbaar te stellen. Dit maakt het mogelijk om de onvoorspelbare energieopbrengst van zon en wind beter te managen.