Waterkracht

Waterkrachtcentrales gebruiken stromend water om elektriciteit op te wekken. Deze duurzame energiebron profiteert van de natuurlijke beweging van water, zoals rivieren en watervallen, om turbines aan te drijven en zo elektriciteit te produceren.

Klinkt ‘groen’, maar er kleeft ook een nadelige kant aan waterkrachtcentrales: het heeft impact op ecosystemen en kan voor vissterfte zorgen.

Een waterkrachtcentrale werkt op basis van de zwaartekracht. Wanneer water vanuit een hoger gelegen gebied naar beneden stroomt, wordt deze energie omgezet in energie door middel van turbines. De turbines zijn verbonden met een generator die elektriciteit produceert.

Er zijn verschillende types waterkrachtcentrales, zoals:

• stroomopwaarts gelegen centrales: maken gebruik van stromend water in rivieren om elektriciteit op te wekken.
• bergwaterkrachtcentrales: slaan (berg)water op in reservoirs, en ‘laten het water los’ richting turbines die elektriciteit opwekken op momenten dat er elektriciteit nodig is.
• pompcentrales: pompen tijdens daluren (stroomoverschot) water naar een hoger gelegen reservoir, om het tijdens piekuren (stroomtekort) terug naar beneden te laten stromen, waarbij elektriciteit wordt opgewekt.

Effect op ecosystemen en vissen

Het bouwen van waterkrachtcentrales kan aanzienlijke gevolgen hebben voor de lokale ecosystemen. De aanpassing van rivieren en het creëren van reservoirs kan leiden tot veranderingen in de waterkwaliteit en de afname van de biodiversiteit.

Veel vissen, zoals zalm, migreren stroomopwaarts om te paaien. De aanwezigheid van dammen en turbines kan hun migratie letterlijk in de weg zitten, wat kan leiden tot vissterfte en afname van het aantal vissen. Er zijn echter technieken ontwikkeld, zoals vispassages en -trappen, om deze impact te minimaliseren, maar vissterfte blijft desondanks aanwezig.

De hoeveelheid stroom die een waterkrachtcentrale kan opwekken, hangt af van verschillende factoren, waaronder de grootte van de centrale, de hoogte van de val (de ‘head’) en de hoeveelheid water die beschikbaar is om door de turbines te stromen.

Nederland telt 8 waterkrachtcentrales, die in 2023 samen ongeveer 68 miljoen kilowattuur (kWh) aan elektriciteit opwekten. Per waterkrachtcentrale kom je dan gemiddeld uit op het jaarlijkse verbruik van 2.800 huishoudens (rekenend met een jaarlijks verbruik van 3.000 kWh).

Ter vergelijking: in Noorwegen wordt ongeveer 96% van alle elektriciteit opgewekt door waterkracht.

Ongeveer 0,06% van het totale elektriciteitsverbruik in Nederland werd gedekt door stroom uit waterkrachtcentrales. In Nederland is het gebruik van waterkracht beperkt door de geografie en de afwezigheid van hoge bergen en grote rivieren. De focus ligt meer op andere vormen van hernieuwbare energie, zoals wind- en zonne-energie.

En in de rest van wereld?

Wereldwijd is waterkracht een van de grootste bronnen van hernieuwbare energie. Landen als China, Brazilië en Canada zijn leidende producenten van waterkrachtenergie. Zo is de Drieklovendam in China, met een lengte van ruim 2 kilometer, de grootste waterkrachtcentrale ter wereld.

Waterkracht speelt een cruciale rol in de energietransitie van veel landen, maar de milieu-impact blijft een punt van zorg, vooral in termen van ecologische duurzaamheid en vispopulaties.

Naast traditionele waterkrachtcentrales zijn er ook andere vormen van waterkrachttechnologieën, zoals golf- en getijdenenergie. Deze technieken maken gebruik van de energie die wordt opgewekt door de beweging van het water. We vertellen je graag meer over golf- en getijdenenergie.